Το λάθος που βύθισε το πιο γρήγορο ελληνικό πλοίο «Ηράκλειον»

Το «Ηράκλειον» βυθίστηκε σαν σήμερα το 1966 παίρνοντας μαζί του 224 ψυχές. Είχε ναυπηγηθεί δεξαμενόπλοιο, η μετατροπή του άλλαξε την ευστάθειά του, αλλά… άδεια πήρε κανονικά.

Η 8η Δεκεμβρίου είναι ημέρα διπλού πένθους για τα Χανιά, καθώς σαν σήμερα έζησε δύο τραγωδίες. Το 1966 το ναυάγιο του πλοίου «Ηράκλειον», με 224 νεκρούς, που εκτελούσε το δρομολόγιο Χανιά-Πειραιάς και το 1969 την αεροπορική τραγωδία, όταν αεροσκάφος της Ολυμπιακής προερχόμενο από τα Χανιά κατέπεσε στην Κερατέα με 90 νεκρούς.

Από δεξαμενόπλοιο… οχηματαγωγό

Η τραγωδία με το «Ηράκλειον» είναι μία από τις μεγαλύτερες στις ελληνικές θάλασσες και συνέβη κοντά στην βραχονησίδα Φαλκονέρα, κοντά στην Μήλο. Το «Ηράκλειον» δεν ήταν επιβατηγό – οχηματαγωγό ανέκαθεν. Είχε ναυπηγηθεί στη Γλασκόβη το 1949 ως δεξαμενόπλοιο με το όνομα «Λέστερσαϊρ» και η μετασκευή του έγινε το 1964 όταν αγοράστηκε από την κραταιά εταιρεία των αδελφών Τυπάλδου («Typaldos Lines»). Από το 1965 δρομολογήθηκε στις ακτοπλοϊκές γραμμές της Κρήτης, με δυνατότητα μεταφοράς 1.000 επιβατών και 300 αυτοκινήτων.

Μειώθηκε η ευστάθειά του αλλά πήρε άδεια από το Υπουργείο

Για την μετατροπή του σε οχηματαγωγό είχαν αφαιρεθεί τα υποκαταστρώματα και έρματα βάρους 200 τόνων για να γίνει το γκαράζ, με αποτέλεσμα την ανύψωση του μεσοκεντρικού βάρους και… τη μείωση της ευστάθειάς του. Παρ΄όλα αυτά είχε δοθεί άδεια πλοϊμότητας από το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας.

Το φορτηγό των 25 τόνων: «Αν μπει θα μας πάρει στον πάτο»

Το «Ηράκλειον», το βράδυ της 7ης Δεκεμβρίου το 1966 έφυγε από το λιμάνι της Σούδας, με προορισμό τον Πειραιά, με καθυστέρηση 20 λεπτών (και 206 ταξιδιώτες συν 65 μέλη του πληρώματος), καθώς αφίχθη στο λιμάνι καθυστερημένα ένα φορτηγό ψυγείο, βάρους 25 τόνων, το οποίο μετέφερε εσπεριδοειδή. Ο λιμενάρχης Χανίων εξέφρασε τις επιφυλάξεις του, λόγω του βάρους του: «Αν μπει θα μας πάρει στον πάτο». Ακολούθησαν διαβουλεύσεις και οι αντιρρήσεις του κάμφθηκαν. Όμως… Το φορτηγό των 25 τόνων φορτώθηκε βιαστικά, χωρίς να τηρηθούν οι προβλεπόμενοι κανόνες ασφαλείας.

Το φορτηγό δημιούργησε ρήγμα και το πλοίο έμπασε νερά

Ο καιρός ήταν βροχερός και στο Αιγαίο έπνεαν άνεμοι 8 έως 9 μποφόρ, με αποτέλεσμα το φορτηγό – ψυγείο, που ήταν λυμένο, να παλινδρομεί εγκάρσια και να συγκρούεται με δύναμη με τα πλευρικά τοιχώματα και την πόρτα εισόδου. Έως ότου ένα δυνατό χτύπημα έσπασε τη μία από τις δύο μπουκαπόρτες, δημιουργώντας ένα ρήγμα 17 τ.μ.
Με τα νερά να εισρέουν ορμητικά ο ασυρματιστής μόλις που πρόλαβε να εκπέμψει σήμα κινδύνου: «SOS, από Ηράκλειον, στίγμα μας 36° 52′ B., 24° 08 A., Βυθιζόμαστε...»,. Μετά σιγή…
Το πλοίο βυθίζεται μέσα σε λίγα λεπτά σε βάθος 600- 800 μέτρων. Πολλοί παγιδεύονται στις καμπίνες, ενώ δεκάδες άλλοι πέφτουν στη θάλασσα. Τα συνεργεία διάσωσης και τα πλοία που έσπευσαν στον τόπο του ναυαγίου σάρωσαν την περιοχή και κατάφεραν να περισυλλέξουν μόνο 47 επιζώντες και 25 σορούς.

Ακαριαία η βύθισε- Ποια τα λάθη

Η βύθιση του σκάφους ήταν ακαριαία, λόγω παραλείψεων στους όρους ασφαλείας:

• Κακή φόρτωση των αυτοκινήτων
• Ελλιπής κατασκευή του συστήματος ασφάλειας της «μπουκαπόρτας»
• Έλλειψη συστήματος εκροής των εισερχομένων υδάτων
• Υψηλή ταχύτητα του πλοίου πάρα τη θαλασσοταραχή, καθώς ήθελε να διατηρήσει τη φήμη του ταχύτερου οχηματαγωγού της κρητικής γραμμής Κρήτης.

Η Typaldos Lines, που κυριαρχούσε τότε στην εγχώρια ακτοπλοΐα, μετά το ναυάγιο κατέρρευσε ενώ ο εκ των ιδιοκτητών του «Ηράκλειον» Xαράλαμπος Τυπάλδος, ο διευθυντής της εταιρείας Παναγιώτης Κόκκινος και δύο αξιωματικοί του πλοίου τιμωρήθηκαν με ποινές φυλάκισης από πέντε ως και επτά έτη. Οι ποινές ξεσήκωσαν θύελλα αντιδράσεων από την πλευρά των συγγενών, οι οποίοι τις θεώρησαν πολύ επιεικείς.

«SOS από Ηράκλειον… Βυθιζόμαστε»: Το μοιραίο φορτηγό 25 τόνων και η προειδοποίηση: «Αν μπει θα μας πάρει στον πάτο»!

Ελάχιστες τραγωδίες στον ελλαδικό χώρο μπορούν να συγκριθούν με το ναυάγιο της Φαλκονέρας. Η θάλασσα περίπου 23 ναυτικά μίλια ανοιχτά της Μήλου μετατράπηκε μέσα σε ελάχιστα λεπτά σε υγρό τάφο για 241 άτομα που βρέθηκαν να παλεύουν αβοήθητοι για ώρες με τα μανιασμένα κύματα και την ανθρώπινη εγκληματική αμέλεια. Σύμφωνα με όσα ίσχυαν εκείνη την εποχή, το πραγματικό ερώτημα δεν ήταν αν ένα τέτοιο δυστύχημα μπορούσε να συμβεί, αλλά το πότε. Τελικά η απάντηση δόθηκε τα ξημερώματα της 8ης Δεκεμβρίου 1966, όταν το πλοίο «Ηράκλειο» το οποίο πραγματοποιούσε τη διαδρομή Χανιά-Πειραιάς έγινε έρμαιο της κακοκαιρίας. Από τότε η βραχονησίδα Φαλκονέρα έγινε συνώνυμη της τραγωδίας.

«Πεδίο μαχών»

Στις μέρες μας η μάχη για τον έλεγχο της ακτοπλοΐας είναι πολλές φορές αδυσώπητη, με χτυπήματα κάτω από τη μέση, συμφωνίες κάτω από το τραπέζι και συνδιαλλαγές με οσμή σκανδάλων και διαπλοκής. Και τη δεκαετία του ’60 τα πράγματα δεν ήταν πολύ διαφορετικά. Ακόμη και στις περιπτώσεις που όλα γίνονταν νόμιμα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των εταιρειών εκμετάλλευσης είναι τόσο ισχυρός που οδηγεί σε λάθη, αβλεψίες και παραλείψεις. Πάντα (ή σχεδόν πάντα) συνοδευόμενες από μια μακάρια «βεβαιότητα» ότι τίποτα κακό δεν μπορεί να συμβεί.

Μέσα σε αυτό το περιβάλλον και κάτω από αντίστοιχες συνθήκες η εταιρεία Τυπάλδου προσπάθησε να επικρατήσει στη μάχη της ζεύξης της Κρήτης με το λιμάνι του Πειραιά, προβάλλοντας ως ισχυρό χαρτί της την ταχύτητα των πλοίων της. Τα «Χανιά» και Ηράκλειο» διαφημίζονταν ως τα πιο γρήγορα επιβατικά-οχηματαγωγά πλοία της γραμμής. Στο βωμό αυτού του ισχυρισμού χάθηκαν 241 ζωές.

Το μοιραίο φορτίο

Ο απόπλους του πλοίου από το λιμάνι των Χανίων ήταν προγραμματισμένος για τις 7 το απόγευμα. Κανείς δεν ξέρει αν η τραγωδία θα είχε αποφευχθεί εάν το καράβι αναχωρούσε κανονικά. Με βάση τα γεγονότα, όμως, γνωρίζουμε πως εκείνη η 20λεπτη καθυστέρηση προκειμένου να επιβιβαστεί ακόμη ένα φορτηγό αποτέλεσε την αιτία της καταστροφής. Επρόκειτο για ένα ψυγείο που μετέφερε εσπεριδοειδή, βάρους 25 τόνων. Ο λιμενάρχης είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικός. Αρχικά εμφανίζεται να αρνείται, όμως μετά από συζητήσεις ανάβει το πράσινο φως. Όπως και άλλα οχήματα, έτσι κι εκείνο δένεται βιαστικά. Σαν να μην σεβόταν ούτε να υπολόγιζε κανείς την κτηνώδη δύναμη που δίνουν στα στοιχεία της φύσης καταστάσεις όπως οι άνεμοι έντασης 8 και 9 Μποφώρ που λυσσομανούσαν εκείνο το βράδυ.

Μερικές ώρες αργότερα όσοι ενεπλάκησαν με αυτή την ιστορία θα έπαιρναν την απάντησή τους. Κάποιοι, μάλιστα, θα πλήρωναν αυτό το μάθημα πολύ ακριβά. Με την ίδια τους τη ζωή.

Δαμάζοντας τα κύματα

Εκεί που το Κρητικό πέλαγος συναντά το Μυρτώο έμελε να γραφτεί η τελευταία πράξη της τραγωδίας. Από την έντονη θαλασσοταραχή παρατηρείται μετατόπιση φορτίων στα οχήματα που βρίσκονταν στο πλοίο. 16 φορτηγά αυτοκίνητα, ένα στρατιωτικό ψυγείο, ένα Ι.Χ κι εκείνο το φορτηγό με τα πορτοκάλια για το οποίο ένας νεαρός αξιωματικός του λιμενικού με σθένος είχε αρνηθεί να επιτρέψει την φόρτωσή του. Οι ενδοιασμοί του δεν είχαν εισακουστεί και λίγο μετά τα μεσάνυχτα αποδείχθηκε πόσο μοιραίο ήταν αυτό το λάθος.

Το πλοίο κινείται με ταχύτητα 15 κόμβων, αλλά το γκαράζ έχει ήδη μετατραπεί σε πίστα συγκρουόμενων. Τα βαριά οχήματα που μεταφέρει χτυπούν το ένα το άλλο, ενώ λίγο μετά τη 1 τα ξημερώματα ένα φορτηγό θα ανατραπεί πλήρως. Ναύτες αλλά και οδηγοί γίνονται μάρτυρες όσων συμβαίνουν και εξιστορούν στον πλοίαρχο και το ανώτερο πλήρωμα όσα είδαν. Παρόλα αυτά, το «Ηράκλειο» συνεχίζει το ταξίδι του προς το τέλος.

Πριν το ρολόι δείξει 2, το φορτηγό με τα εσπεριδοειδή ξεκινά ένα μανιασμένο σερί χτυπημάτων στους καταπέλτες του καραβιού. Βρίσκει τρεις φορές τον αριστερό και ισάριθμες τον δεξί. Η τελευταία εξ αυτών είναι και η μοιραία. Ο καταπέλτης ανοίγει δίνοντας την ευκαιρία στη θάλασσα να πραγματοποιήσει το θανατηφόρο «ρεσάλτο» της. Το γκαράζ πλημμυρίζει και στις 2:05 το πλοίο εκπέμπει SOS. Στις 2.12 ο ασύρματος του πλοίου εξέπεμψε το τελευταίο σήμα του. Ήταν μόνο μια λέξη: «Βυθίζομαι»… Την ίδια ώρα η πλειοψηφία των επιβατών πιάνεται -κυριολεκτικά- στον ύπνο και πριν αντιληφθεί καν τι έχει συμβεί, βρίσκεται να δίνει άνιση μάχη με τη φύση για να διατηρηθεί στη ζωή.

Χαμένοι από χέρι

Ο συνδυασμός των έντονων καιρικών φαινομένων, του προχωρημένου της ώρας και της ολιγωρίας αποδεικνύεται καταστροφικός. Πολλοί δεν προλαβαίνουν καν να βγουν από τις καμπίνες τους. Άλλοι πέφτουν στη θάλασσα, μα είναι αδύνατο να αντέξουν 8 και 10 ώρες δίχως βοήθεια. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία που αποκαλύφθηκαν στις δίκες 241 άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους. Μόλις 65 πτώματα αναγνωρίζονται. Για τους υπόλοιπους το κουφάρι του «Ηράκλειο» μετατρέπεται σε φέρετρο που τους παίρνει μαζί τους στο βυθό. Οι διασωθέντες είναι μόνο 47…

Σε μια εποχή που έννοιες όπως Κέντρο Επιχειρήσεων ήταν παντελώς άγνωστες χρειάστηκαν 4 ολόκληρες ώρες μέχρι το Υπουργείο Ναυτιλίας και το ΓΕΝ να δώσουν εντολή προκειμένου να μεταβούν πλοία για βοήθεια. Είναι χαρακτηριστικό πως στο σημείο του ναυαγίου οι πρώτοι διασώστες έφτασαν στις 12 το μεσημέρι. Όταν πλέον ήταν ήδη πολύ αργά. Στις έρευνες συμμετείχαν και αεροσκάφη, με τον βασιλέα Κωνσταντίνο να βρίσκεται σε ένα εξ αυτών. Για κάποιες από τις εφημερίδες της εποχής δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μια κίνηση εντυπωσιασμού.

Επιτροπές και δικαστήρια

Παράλληλα με τις ποινικές διαδικασίες ορίζονται και επιτροπές διερεύνησης των αιτίων του δυστυχήματος. Όλες επιρρίπτουν βαρύτατες ευθύνες στους πλοιοκτήτες, τους ανώτερους αξιωματικούς του πλοίου, σε μέλη του πληρώματος. Ταυτόχρονα ξεσκεπάζεται και ο τουλάχιστον ύποπτος ρόλος της εποπτεύουσας αρχής. Στην πραγματικότητα το «Ηράκλειο» ήταν ένα πλοίο που δεν είχε καν κανονικό πιστοποιητικό χρήσης. Στην πραγματικότητα το «Ηράκλειο» δεν θα έπρεπε ποτέ να είχε πάρει άδεια απόπλου από το λιμάνι των Χανίων ούτε κανένα άλλο.

Στις 21 Μαρτίου 1968 ανακοινώνεται η απόφαση του δικαστηρίου που καταδικάζει σε φυλάκιση από 5 έως 7 έτη τον ιδιοκτήτη Χαράλαμπο Τυπάλδο, τον διευθυντή της εταιρείας Παναγιώτη Κόκκινο και δύο αξιωματικούς του πλοίου. Η «Typaldos Lines» οδηγείται σε κλείσιμο, αλλά αυτό δεν παρηγορεί τους συγγενείς των θυμάτων που θεωρούν τις ποινές ιδιαίτερα επιεικείς. Γνωρίζοντας βέβαια πως καμία ποινή, όσο μεγάλη κι αν ήταν, δεν θα έφερνε πίσω τους δικούς τους ανθρώπους.

Η ηρωίδα της Κρήτης

Από τις πάμπολλες ανθρώπινες ιστορίες που προέκυψαν μέσα στην καταστροφή, μία ξεχωρίζει. Η Άλκηστις Αγοραστάκη ήταν τότε μόνο 22 ετών. Ταξίδευε στην Αθήνα για να δώσει εξετάσεις ως τελειόφοιτος της Φιλοσοφικής Αθηνών. Ένα νεαρό κορίτσι που βρισκόταν λίγους μήνες και μαθήματα πριν το πτυχίο, αλλά η μοίρα είχε άλλα σχέδια για εκείνη. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες, βοήθησε όσο κανένας άλλος στη διάσωση συνεπιβατών της τρέχοντας στους διαδρόμους και στο κατάστρωμα. Φωνάζοντας στον κόσμο να ξυπνήσει ή να ανέβει σε αυτοσχέδιες σχεδίες μέσα στη θάλασσα.

Όλη αυτή την ώρα δεν είχε χάσει την ψυχραιμία της. Δυστυχώς, όμως, λίγο μετά τις 6 το πρωί έχασε τη ζωή της, προδομένη από τις δυνάμεις της και τα λάθη ή την αμέλεια άλλων. Μετά θάνατο η Ακαδημία Αθηνών την τίμησε για τον ηρωισμό, τον αλτρουισμό και την αυταπάρνησή της. Η Κρήτη, όπως και άλλα μέρη της Ελλάδας, εκείνο το βράδυ έχασαν 241 ψυχές αλλά κέρδισαν μια πραγματική ηρωίδα.

πηγή menshouse